İLGİLER

Bir insanın bir işi yapabilmesi için, o işle ilgili beceri ve yeteneklere sahip olmanın yanında, o işe ilgi duymalıdır. İlgi duyulmadan yapılan bir iş eksik yapılabilir ve işe zarar verilebilir. Bu yüzden psikologlar öğrencileri bir mesleğe yöneltirken ilgileri dâhilinde yöneltmeyi uygun bulmuşlar ve ilgileri tespit etmek için araçlar geliştirmişlerdir.

İlginin Tanımı

İlk ilgi envanterini 1916 yılında geliştirmeye başlayan Strong, ilgiyi bir yönelim olarak düşünmüş ve  ‘’bir nesneye, durumu ya da etkinliğe karşı yaklaşma, uzaklaşma veya tepkisiz kalma olarak tanımlamıştır.

Bir klinik psikolog olan Roe ilgiyi insanın bir iç uyarıcı ile olaya, nesneye kendiliğinden yönelmesi, dikkat etmesi, gözlemlemesi, üzerinde düşünmesi, bir işi zevk alarak yapması olarak tanımlamıştır.

Knapp, ilginin dış uyarıcı olmadan, kişinin özgür anında ortaya çıkan davranışı olarak tanımlamıştır.

Holland,’a göre ilgi, kişiliğin okulda, iş yerindek, görevlerde, hobilerde, eğlence etkinliklerinde ortaya çıkan yönüdür.

İlgilerin Oluşması

İlgilerin nasıl oluştuğu ile ilgili farklı görüşler vardır. Bir görüş ilgilerin kalıtımla geldiğini öne sürerken, diğer bir görüş ise ilginin oluşumunda çevrenin birinci derece rol oynadığını öne sürer. Örneğin Roe’ya göre ilginin oluşumunda kaynak çevredir. Super’a göre ise ilginin kaynağı kalıtımdır. Knapp, insanın çevrede izler bırakması ve çevrenin insanda izler bırakmasını öne sürerek ilginin kaynağını çevre olarak gösterir. Verilen tanımlar ve kaynağı hakkında yapılan tartışmalara bakıldığında ilgi gözlenebilir davranışlar tarafından varılabilir bir kavramdır fakat kaynağı konusunda bir karara varılamamıştır.

İlgi Düzeyleri

Knapp ilginin en hafif şeklini tercih olarak belirtmiştir. Asıl ilgi ise kişinin bir şeyi seçmesi ve ona bağlanmasıdır.

İlgi Alanları

Super ve Crites’e göre ilgi alanları şunlardır;

• Bilim İlgisi
• Maddi İlgi
• Sosyal Yardım İlgisi
• Sistematik İlgi ya da İş Ayrıntıları İlgisi
• İş İlişkileri İlgisi
• Edebiyat İlgisi
• Müzik ve Sanat İlgisi

Kuder’e göre ilgi alanları şunlardır;

• Açık Hava
• Hesap
• Mekanik
• Bilim
• İkna
• Güzel Sanatlar
• Müzik
• Edebiyat
• Sosyal Hizmeti
• Büro İşleri

Holland ise kişilerin ilgi alanları şu şekilde sınıflandırmıştır;

• Gerçekçi Tip> Üretim yapmaktan, hayvan bitki yetiştirmekten hoşlanırlar.
• Araştırıcı Tip> Fiziksel, biyolojik, sosyal olayların nedenlerini anlamak isterler.
• Sanatçı Tip> Sözcük, ses gibi malzemelerle insanların duygularına hitap etmekten hoşlanırlar.
• Sosyal Tip> Başkalarını bilgilendirmeye, eğitmeye, geliştirmeye yönelik etkinlikler tasarlamaktan zevk alırlar.
• Girişimci tip> Hedeflerine ulaşmak için insanları etkilemeye ve kullanmaya yönelik etkinlikler tercih etmektedirler.
• Gelenekçi Tip> Verilerle ilgilenmeyi severler.

İlgileri Tanıma Yolları

İlgiler dört yolla tanınmaktadır;

• Kişiye ilgi alanlarının sorulması
• İlgilerin gözlem yoluyla ölçülmesi
• İlgilerin envanterle ölçülmesi
• İlgilerin standart testlerle ölçülmesi

İlgilerin tanınması, eğitimin bireyselleştirilmesi için son derece önemlidir.

İlgi ve Okul Başarısı

Yapılan araştırmalar ve gözlemler göstermektedir ki güdülenme ile başarı arasında önemli bir ilişki vardır. İlgi ise güdülenmeyi oluşturan en temel faktördür. Bu yüzden ilgi ile başarı arasında olumlu bir ilişki olması doğaldır.

Fakat ilgi ve başarı arasındaki korelasyonun düşük çıkmasına sebebiyet veren bazı unsurlar vardır. Bunlardan birisi, ilgi envanterlerinin ilgiyi değil, doyumu ölçmesidir. Diğer bir etmen ise ilgi testlerinin güvenilirliğinin düşük olmasıdır.

İnsan kendini bir alanda yetkin görürse, o alana ilgi duymaktadır. Ve ilgi duyduğu bu alanda başarılı olması beklenmektedir. Çünkü ilgi duyduğu alan ona ödül/pekiştireç vermektedir.

İlgi ve Cinsiyet

Kültürler, bazı işleri kadınlara, bazı işleri de erkeklere özgü saymaktadır ve bu küçük yaşlardan itibaren kendini göstermektedir. Örneğin kadınların el işleri, sanat, müzik gibi alanlara yakıştırılması, erkeklerin bilim, mekanik gibi alanlara yakıştırılması bireylerin gelecekteki rollerini ve mesleklerini etkilemektedir.

İlgilerde Kararlılık

İlgilerin yaşla değiştiğini hepimiz biliriz fakat bu değişiklik ne zaman ve ne kadar olduğunu saptamak çok önemlidir.

Tyler’a göre çocuklar her şeye ilgi gösterme eğilimindedirler. Fakat 10-12 yaşlarında bir şeylere diğerlerinden daha fazla ilgi göstermeye başlarlar.

İlgilerin Ölçülmesi

İlgilerin ölçülmesi amacıyla pek çok ölçüm aracı geliştirilmiştir. Yaygın olarak kullanılan ve Türkiye’de geliştirilmiş testler aşağıdakilerdir.

• Kuder İlgi Alanları Tercihi Envanteri
• Kendini Araştırma Envanteri
• Gazete Haberleri Testi
• Kendini Değerlendirme Envanteri
• Akademik Benlik Kavramı Ölçeği

Not: Bu yazı Nobel Yayınevi’nin ”Eğitimde Bireysel Farklılıklar” kitabından özetlenmiştir. Daha detaylı bilgi için kitabı edinmeniz tavsiye edilir.  Kitap hakkında daha detaylı bilgi edinmek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.